أَذِلَّةِ عَلَى المُؤمِنينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الكافِرِينَ
يُجاهِدُونَ فِي سَبيلِ اللَّهِ و لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمِ
ذَلِكَ فَضلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ
واللَّهُ واسِعُ عَليم
در اینجا چهار صفت برای آن قوم ذکر فرموده است ، و این چهار صفت از آثار و متفرعات محبت است :
أوّل - ذلّت : که بمعنی خواری است در مقابل دیگری که عزیز و متفوّق باشد ، و خواری از لوازم محبّت است، زیرا انسان چون بکسی محبّت تمام پیدا کرد : در مقابل او و خواص و متعلقین و وابسته های او از جان و دل اظهار کوچکی و تواضع و خواری میکند .
و از این لحاظ شخص محبّ ، بندگان خدا را که مؤمن و وابسته بخدا هستند ، با خلوص نیت دوست داشته ، و در مقابل آنها خاضع و کوچک میشود .
دوّم – عزّت : و آن در مقابل ذلّت و بمعنی برتری و تفوّق داشتن است ، و ذلت اینمعنی چون در مقابل دیگری منظور شده ، و شخص محبّ قهراً مخالفین و دشمنان محبوب خود را مبغوض و دشمن داشته ، و نسبت بأنها إظهار تفوّق و بی اعتنایی میکند .
و این حقیقت ( عزّت داشتن ( چون روی عقیده باشد : لازم است که در خارج نیز تحقق پیدا کند ، یعنی مؤمنین طوری فعالیت و برنامه عملی داشته باشند که برتری و تفوّق از هر جهت بر کفّار مخالفین پیدا کنند ، و نباید تنها بجهت معنوی و روحی اکتفاء شود ، و آيه -
و أعِدُّوالَهم ما استَطَعْتم من قوة – ۶۰/۹ ،
شامل اینجهت هم خواهد شد
سوم - مجاهدت در راه خدا : یعنی در اثر محبّت بخداوند متعال با تمام توان در راه خدمات او کوشش کرده و هرگز کوچکترین سستی و خستگی در وجود خود احساس نخواهد کرد .
آری در مقام محبّت شخص محبّ خود را در مقابل محبوب فانی دیده ، و خواسته او را برخواسته خود مقدم می دارد .
و مجاهده : از باب مفاعله ، دلالت بر استمرار کوشش میکند .
و سبیل : راه مستقیم و ممتدّیست که منتهی بمقصد باشد.
و این معنی اعم است از هر برنامه ایکه مادی یا معنوی بوده ، و شامل هر راهی می شود که بمقصد الهی صورت بگیرد ، چون خدمت بضعفاء ، و نشر و تبليغ أحكام إلهى ، و تحصیل علوم و معارف دینی ، و تقویت مؤمنین . ولی شرط است که با نیت خالص باشد ، نه آلوده بأغراض مادی و مقاصد نفسانی و خودنمایی .
چهارم - از ملامت متوحش نباشد ، و اینمعنی مخصوصاً در جریان مجاهدت مستمر که بصورت کمی و کیفی و ظاهری و معنوی ادامه پیدا میکند ، بیشتر دیده میشود .
زیرا سرزنش کردن در اغلب موارد در صورت استمرار عمل و سعى زياد و إصرار و دقت در برنامه ، ظاهر میشود .
و البته کســانـی کـه بمنشأ ایـن مـجاهده و آثـار دیگـر کـه از محبت و عشق برمی خیزد ، توجه نداشته و تحقیق نکنند نخواهند توانست اینگونه از أعمال را تصحیح و تجویز و حل نمایند .
و باین معنی در جمله پس از این اشاره میفرماید که این فضل خداوند است و بهر کسی که میخواهد میدهد.
زیرا پیدایش این محبّت و مجاهده ، بدون آماده ساختن مقدمات که زمینه ساز باشد : غیر ممکن است . و خواستن خداوند متعال هم متوقف است ببودن زمینه ، و هرگز بدون وجود زمینه و اقتضاء : فضل و احسانی صورت نمیگیرد .
و واسع : بمعنی بسط و گسترش پیدا کننده ایست که احاطه هم داشته باشد ، و واسع حقیقی مطلق تنها خداوند متعال است، و بسط رحمت او اگرچه مطلق و محیط است ، ولی لازم است که در محل زمینه هم باشد ، واگرنه: لغووبیجا خواهد بود .
و کلمه علیم که پس از واسع ذکر شده است اشاره باین معنی است که او آگاه و عالم است بموارد تعلق اسم واسع . -
يُجاهِدُونَ فِي سَبيلِ اللَّهِ و لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمِ
ذَلِكَ فَضلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ
واللَّهُ واسِعُ عَليم
در اینجا چهار صفت برای آن قوم ذکر فرموده است ، و این چهار صفت از آثار و متفرعات محبت است :
أوّل - ذلّت : که بمعنی خواری است در مقابل دیگری که عزیز و متفوّق باشد ، و خواری از لوازم محبّت است، زیرا انسان چون بکسی محبّت تمام پیدا کرد : در مقابل او و خواص و متعلقین و وابسته های او از جان و دل اظهار کوچکی و تواضع و خواری میکند .
و از این لحاظ شخص محبّ ، بندگان خدا را که مؤمن و وابسته بخدا هستند ، با خلوص نیت دوست داشته ، و در مقابل آنها خاضع و کوچک میشود .
دوّم – عزّت : و آن در مقابل ذلّت و بمعنی برتری و تفوّق داشتن است ، و ذلت اینمعنی چون در مقابل دیگری منظور شده ، و شخص محبّ قهراً مخالفین و دشمنان محبوب خود را مبغوض و دشمن داشته ، و نسبت بأنها إظهار تفوّق و بی اعتنایی میکند .
و این حقیقت ( عزّت داشتن ( چون روی عقیده باشد : لازم است که در خارج نیز تحقق پیدا کند ، یعنی مؤمنین طوری فعالیت و برنامه عملی داشته باشند که برتری و تفوّق از هر جهت بر کفّار مخالفین پیدا کنند ، و نباید تنها بجهت معنوی و روحی اکتفاء شود ، و آيه -
و أعِدُّوالَهم ما استَطَعْتم من قوة – ۶۰/۹ ،
شامل اینجهت هم خواهد شد
سوم - مجاهدت در راه خدا : یعنی در اثر محبّت بخداوند متعال با تمام توان در راه خدمات او کوشش کرده و هرگز کوچکترین سستی و خستگی در وجود خود احساس نخواهد کرد .
آری در مقام محبّت شخص محبّ خود را در مقابل محبوب فانی دیده ، و خواسته او را برخواسته خود مقدم می دارد .
و مجاهده : از باب مفاعله ، دلالت بر استمرار کوشش میکند .
و سبیل : راه مستقیم و ممتدّیست که منتهی بمقصد باشد.
و این معنی اعم است از هر برنامه ایکه مادی یا معنوی بوده ، و شامل هر راهی می شود که بمقصد الهی صورت بگیرد ، چون خدمت بضعفاء ، و نشر و تبليغ أحكام إلهى ، و تحصیل علوم و معارف دینی ، و تقویت مؤمنین . ولی شرط است که با نیت خالص باشد ، نه آلوده بأغراض مادی و مقاصد نفسانی و خودنمایی .
چهارم - از ملامت متوحش نباشد ، و اینمعنی مخصوصاً در جریان مجاهدت مستمر که بصورت کمی و کیفی و ظاهری و معنوی ادامه پیدا میکند ، بیشتر دیده میشود .
زیرا سرزنش کردن در اغلب موارد در صورت استمرار عمل و سعى زياد و إصرار و دقت در برنامه ، ظاهر میشود .
و البته کســانـی کـه بمنشأ ایـن مـجاهده و آثـار دیگـر کـه از محبت و عشق برمی خیزد ، توجه نداشته و تحقیق نکنند نخواهند توانست اینگونه از أعمال را تصحیح و تجویز و حل نمایند .
و باین معنی در جمله پس از این اشاره میفرماید که این فضل خداوند است و بهر کسی که میخواهد میدهد.
زیرا پیدایش این محبّت و مجاهده ، بدون آماده ساختن مقدمات که زمینه ساز باشد : غیر ممکن است . و خواستن خداوند متعال هم متوقف است ببودن زمینه ، و هرگز بدون وجود زمینه و اقتضاء : فضل و احسانی صورت نمیگیرد .
و واسع : بمعنی بسط و گسترش پیدا کننده ایست که احاطه هم داشته باشد ، و واسع حقیقی مطلق تنها خداوند متعال است، و بسط رحمت او اگرچه مطلق و محیط است ، ولی لازم است که در محل زمینه هم باشد ، واگرنه: لغووبیجا خواهد بود .
و کلمه علیم که پس از واسع ذکر شده است اشاره باین معنی است که او آگاه و عالم است بموارد تعلق اسم واسع . -